Tha Crùn na Bàrdachd, na h-aigeallain-airgid is buinn-òir air an t-slighe air an t-siathamh latha dhen Mhòd

​Tha talla gaisgich nan Gàidheal ag ullachadh airson aoighean ùra, le pailteas de dh’urraman ion-mhiannaichte gan toirt seachad aig a’ Mhòd Nàiseanta Rìoghail ann an Loch Abar an-diugh.

Am measg na feadhainn as prìseile bidh na Duaisean Litreachais, a thòisicheas aig an Taigh-dhealbh Ghàidhealach a-mach o 12f. Tha iad seo a’ comharradh sgrìobhadh ann an Gàidhlig ann an iomadh roinn, agus os cionn gach duais litreachais eile – Bàrd a’ Chomuinn Ghàidhealaich, duais eachdraidheil, urram a bhuilichear air neach a chuir rudeigin comharraichte math do stòras litreachas na Gàidhlig.

’S e bana-bhàrd às An Rubha, Anna C. Frater, a gheibh an t-urram am bliadhna an dèidh Meg Bateman, òraidiche agus bàrd foillsichte, agus ’s e 61mh bàrd a’ Mhòid a bhios innte on a chaidh an t-urram a stèidheachadh còrr is 100 bliadhna air ais.

Rugadh i ann an teaghlach is coimhearsnachd Ghàidhlig ann am Pabail Uarach faisg air Steòrnabhagh ach dh’fhàg i Leòdhas is chaidh i a dh’Oilthigh Ghlaschu. Fhuair i ceum le urram an sin ann an Ceiltis is Fraingis agus rinn i an uair sin dioplòma ann am foghlam àrd-sgoile aig Colaiste Chnoc Iòrdain mus do thill i a dh’Oilthigh Ghlaschu far an d’fhuair i PhD ann am Bàrdachd Gàidhlig bhoireannach suas ri 1750.

Bha iomadh dreuchd aig Anna sna bliadhnaichean an dèidh sin sna meadhanan Gàidhlig, bha i na h-òraidiche aig Colaiste a’ Chaisteil is rinn i obair eadar-theangachaidh agus obair deasaiche. A bharrachd air na cruinneachaidhean bàrdachd aice fhèin, Fon t-Slige agus Cridhe Creige, nochd an obair aige ann an grunn cho-chruinneachaidhean eile cuideachd.

Chan eil Anna ùr aig a’ Mhòd, bhuannaich i urram an leabhair Ghàidhlig as fheàrr (1995-96) airson a’ chiad chruinneachadh de bhàrdachd aice, Font t-Slige, agus b’ ise a’ chiad neach a bhuannaich duais Dòmhnall J MacÌomhair airson Sgeulachd Goirid (2016) agus bha làmh aice san leabhar 100 Years of the Bards of the Gaelic Society, 1923-2023.

Thuirt Anna C. Frater: “Tha mi air leth toilichte a bhith a’ faighinn an urraim seo, gu h-àraid nuair a sheallas mi air an liosta de shàr bhàird air an deach a bhuileachadh ron seo, agus chan eil mi cinnteach a bheil mi airidh air a bhith a’ nochdadh nam measg. Chan urrainn dhomh gun a bhith a’ smaoineachadh air na bàird chliùiteach a thug cuideachadh dhomhsa nuair a thòisich mi air bàrdachd a chur ri chèile, Ruaraidh MacThòmais agus Cairistìona Anna NicLeòid, agus mar sin tha mi an dòchas gum faigh mi an cothrom a bhith a’ brosnachadh sgrìobhadh sa Ghàidhlig, gu h-àraid anns na h-Eileanan Siar, anns a’ bhliadhna a tha romham.

Am measg nan urraman mòra Gàidhlig eile a bheirear seachad an-diugh aig a’ Mhòd Nàiseanta Rìoghail tha rud air a bheil an sluagh ro-dhèidheil an-còmhnaidh, Dràma a’ Mhòid, a bhios air an àrd-ùrlar ann an Àrd-sgoil Loch Abar a-mach o 7f.

Air taobh thall na h-aibhne ann an Ionad Nibheis, bidh cuid dhe na seinneadairean fireann is boireann as fheàrr a th’ againn ann an saoghal na Gàidhlig air an àrd-ùrlar. Tha seo a’ gabhail a-staigh farpaisean-crìochnachaidh an aigeallain-airgid – the gràinne-mhullaich nan co-fharpaisean do luchd-ionnsachaidh inbheach, le fad a bharrachd a’ gabhail pàirt am bliadhna na bha an-uiridh – a-mach o 2f agus an uair sin prìomh fharpais, farpais-chrìochnachaidh a’ bhuinn-òir aig 7.30f.

Bha an fheadhainn òg aig ìre air leth àrd an-dè. Nam measg, ann an co-fharpais an t-seann nòis aois 13 gu 15, bhuannaich Seumas Alasdair MacLeòid, aois 13, o Sgoil Sir E Scott sna Hearadh Prìne-fèilidh Airgid an t-Seann Nòis, agus bhuannaich Chloe Chaimbeulach, aois 15, à Steòrnabhagh Aigeallan-airgid an t-Seann Nòis agus Cuach Cuimhneachan Anna Cheallaidh NicDhòmhnaill leis gun d’ fhuair ise an comharra as àirde.

Cuideachd ann an roinn na cloinne eadar 13 is 15, bhuannaich Calum Mìcheal Moireastan o Àrd-sgoil Ghàidhlig Ghlaschu Prìne-fèilidh Airgid a’ Chomuinn Ghàidhealaich. B’ i Sophie Stiùbhart, 15, à Drochaid Sguideil ann an Siorrachd Rois a bhuannaich Aigeallan-airgid a’ Chomuinn Ghàidhealaich an dèidh dhi co-fharpais seinn aon-neach fo aois 19 a bhuannachadh Diluain.

Ann an Cogadh nan Còmhlan, rinn Sealladh à Àird nam Murchan a’ chùis air co-fharpais mhòr làidir o chòmhlain eile a bhios ainmeil cuideachd ann an ùine bheag ach an-diugh, b’ iadsan a bhuannaich a’ chiad àite. Mar dhuais, fhuair iad seisean clàraidh ann an stiùideo ionadail, Cuach Ailein Tòmas MhicMhìcheil agus Duais Cuimhneachan John Robertson leis cho comharraichte math ’s a bha an taisbeantas aca.

Bha an t-seinn a bha ri chluinntinn ann an co-fharpaisean nan còisirean a cheart cho comharraichte math. Ann an roinn na feadhainn eadar 13 is 18, b’ e Sèisteil à Muile, Morbhairne agus Loch Abar a bhuannaich Geall-dùbhlain na M-Uas Chaimbeul Bhlàraich ann an co-fharpais nan còisirean aon-fhuaimneach fosgailte, agus Geall-dùbhlain Aonghais M Rois airson an sgòr as àirde ann an Gàidhlig agus Geall-dùbhlain Belle Chaimbeul sa cho-fharpais puirt à-beul còisir fhosgailte. B’ e Còisir Àrd-sgoil Ghàidhlig Ghlaschu a fhuair Geall-dùbhlain Tìm an Òbain ann an co-fharpais còisir co-sheirm fhosgailte.

Cha robh Còisir na h-Òige à Inbhir Nis, san roinn fo aois 13, fada air dheireadh is iad a’ buannachadh trì duaisean. Fo stiùireadh Iain Murchadh MacGilleMhaolain, bhuannaich a’ chòisir Geall-dùbhlain Meur Obar Phuill is a Coimhearsnachd ann an co-fharpais còisir aon-fhuaimneach nam fileantach, Cupan na M-Uas Schroder ann an co-fharpais còisir puirt à beul nam fileantach agus Geall-dùbhlain Cuimhneachan na M-Uas Anna Ghrannd an Lagain ann an co-fharpais còisir co-sheirm nam fileantach, agus ri linn sin, Geall-dùbhlain Susan NicPheadrais, Cailleannach Mac a’ Bhriuthainnis iad air na comharran as àirde a chosnadh anns gach roinn.

Sa cho-fharpais còisir aon-fhuaimneach fhosgailte, fhuair Còisir òg Mhuile Geall-dùbhlain Chomataidh Sgìre Bhàideanach agus Shrath Spè.

Cumaidh an ceòl beò a’ dol an-diugh, taing dhan Màrtainn Skene Dance Band agus aoighean sònraichte a bhios a’ cluich aig a’ Chèilidh sa Cheàrnag ann an Ceàrnag Chamshroin a-mach o 1f, agus an uair sin cèilidh dùbhlain, Gabh Òran le Robert Robertson a dh’fhàs ainmeil ’s e ann an Tide Lines mar fhear an taighe ann an Ionad Nibheis a-mach o 4f.

Thall san Taigh-dhealbh Ghàidhealach, gheibh gràdhaichean litreachais facal air an Ollamh Ùistean Cheape ann an A’ leantainn ceumannan Iain Luim agus Abraich eile ann am Bràigh Loch Abar a-mach o 2f agus thèid leabhar a chur air bhog, san dà chànan, le Fiona J. NicCoinnich – a bhuannaich bonn-òir i fhèin roimhe – The Cadence of a Song: the life of Margaret Fay Shaw, aig 4f.

Dhan fheadhainn òga, bidh seiseanan leughaidh spòrsail ann le Linda NicLeòid on BhBC ann an Eaglais Bhaile Dhonnchaidh, club Gàidhlig cloinne Sradagan agus cothrom a dhol an sàs gnìomhachdan air a’ bhlàr a-muigh le Spòrs Gàidhlig.

Thuirt Seumas Greumach, Àrd Oifigear A’ Chomuinn Ghàidhealaich aig an ìre-sa: “Meal a naidheachd mòr dhan bhàrd ùr againn agus gu dearbh, dhan a h-uile duine a bhuannaich is a ghabh pàirt an-diugh. Sean is òg, luchd-ionnsachaidh no fileanta, ’s ann taing dhan fheadhainn a chruthaicheas rudan, a chuireas rud air an àrd-ùrlar agus a chomharraicheas cultar na Gàidhlig a tha àite a cheart cho cudromach aig a’ chànan an-diugh ’s a bha riamh.

Thuirt Iain Robasdan, Cathraiche Comataidh Ionadail Mòd Loch Abar: “’S ann air an fheadhainn a thig an làthair a chrochas soirbheas fèise sam bith. Leis a sin, às leth nan ceudan de dhaoine a chuir rudan air chois, a rinn obair shaor-thoileach is na h-ionadan sa chùlaibh, ur taing dhuibh uile ’s dhan a h-uile neach a chuir sìos ainm, gach britheamh is neach-ciùil, òraidiche is neach-amhairc a rinn Mòd na bliadhna cho spòrsail is beòthail. Guma math a thèid leis a h-uile duine a tha a’ feuchainn air duais sna co-fharpaisean an-diugh agus fàilte chridheil do bhana-bhàrd ùr a’ Chomuinn Ghàidhealaich.

Thuirt Ceannard Chomhairle na Gàidhealtachd, an Comhairliche Raymond Bremner: “Tha fealla-dhà is fothail gu leòr ann an Loch Abar! Tha Comhairle na Gàidhealtachd moiteil a bhith ag aithneachadh gu bheil àite fìor chudromach aig a’ Mhòd ann a bhith a’ brosnachadh is a’ neartachadh na Gàidhlig. Tha tachartasan mar seo, agus an cànan is an cultar a tha aig an cridhe, cho fìor chudromach a thaobh math sòisealta, cultarach is eaconamach sgìre na Gàidhealtachd. Tha soirbheachas a’ Mhòid Nàiseanta Rìoghail a’ sealltainn cho fìor tharraingeach ’s a tha cultar dùthchasach na Gàidhlig do dhaoine bho air feadh an t-saoghail.

Fhuair am Mòd taic o EventScotland, na phàirt de VisitScotland, Bòrd na Gàidhlig, Comhairle na Gàidhealtachd, Riaghaltas na h-Alba, Cailleannach Mac a’ Bhriuthainn, BBC ALBA, Alba Chruthachail agus SQA am bliadhna.

Thill Mòd Nàiseanta Rìoghail a Loch Abar ann an 2025, eadar 10mh is 18mh dhen Dàmhair. Gheibhear tiocaidean airson na tachartasan mòra aig https://buytickets.at/ancomunn.